મનુષ્યનું પાચનતંત્ર

 

મનુષ્યનું પાચનતંત્ર

મો (મુખ) –

• અહીથી પાચનની શરૂઆત થાય છે.
• મુખની અંદર આવેલા દાંત ખોરાકને નાના-નાના ટુકડામાં વિભાજીત કરે છે. 
• દાંત કેલ્શિયમ ફોસ્ફેટના (ca₃(PO₄)₂) બનેલા હોય છે.
• દાંત ઉપર સખત અને ચમકદાર ઇનેમલ હોય જે દાંતનું રક્ષણ કરે છે.
• દુધિયા દાંતની સંખ્યા 20 હોય છે.

લાળગ્રંથી-

• આની ત્રણ જોડ મુખમાં હોય છે.
• લાળમાં ટાયલીન (અમાઇલેજ) અને માલ્ટેજ ઉત્સેચક (એન્‍જાઈમ) આવેલા હોય છે. જે મુખમા સ્ટાર્ચનું પાચન કરે છે. જેથી પાચનની શરૂઆત મુખથી થાય છે.
• ટાયલીન ( અમાઈલેજ) – સ્ટાર્ચને માલ્ટોજમાં ફેરવે છે.
• માલ્ટેજ- માલ્ટેજ માલ્ટોજને ગ્લુકોજ (C₆H₁₂O₆) માં પરિવર્તિત કરે છે.

અન્નનળી – અન્નનળી ખોરાકને જઠર સુધી પહોંચાડે છે.

જઠર –

• જઠરમાં ખોરાક વલોવાય છે.
• જઠરમાં HCL (મંદ હાઈડ્રોક્લોરિક એસિડ) ઉત્પન્ન થાય છે.
• જઠર એસીડીક માધ્યમમાં કાર્ય કરે છે.
• HCL ખોરાક સાથે આવેલા બેક્ટેરિયાને મારે છે અને ખોરાકને બેક્ટેરિયા મુક્ત કરે છે.  
• મનુષ્યને ઉલ્ટી ખાટા સ્વાદની થાય છે કારણ કે HCL એસિડ છે અને એસિડ સ્વાદે ખાટા હોય છે.
• એસીડીટી વધુ પડતું ખાવાથી, ઓછુ ખાવાથી કે ઉજાગરા કરવાથી થાય છે. જો તે લાંબા સમય સુધી રહે તો હાર્ટ અટેક આવી શકે છે.
• જઠરમાંથી ત્રણ એન્‍જાઈમ નીકળે છે. 1. પેપ્સીન 2. રેનીન 3. મ્યુસીન

પેપ્સીન – પેપ્સીન પ્રોટીનનું પેપ્ટૉન્સમાં રૂપાંતર કરે છે. જેથી અહીં પ્રોટીનના પાચનની શરૂઆત થાય છે અને પ્રોટીનનું અર્ધપાચન થાય છે.

રેનીન – રેનીન કેસીનનું પાચન કરે છે.

• કેસીન પ્રોટિન દુધમાં હોય છે.

મ્યુસીન – મ્યુસીન જઠરની એસિડિકતા ઘટાડીને ચિકાસ ઉત્પન્ન કરે છે.

• વધુ પડતી એસીડિકતાના કારણે જઠરની દીવાલમાં કાણા પડે છે જેને અલ્સર રોગ કહે છે.
• પ્રોટીનનું બંધારણીય એકમ એમિનો એસિડ છે.
• ગ્લુકોઝનો એકમ કાર્બોહાઇડ્રેડ છે.

નાનું આંતરડું

• નાનું આંતરડું 3 ભાગમાં વહેચાયેલુ છે.
• 1.        પકવાશય 2. મધ્યાંત 3. શેશાન્ત
• નાના આંતરડાની લંબાઈ 21 ફૂટ (6-7 મીટર)  હોય છે.
• નાના આંતરડાના અગ્ર ભાગને પકવાશય કહે છે.
• અહી પાચનની લાંબી અને સારી ક્રિયા થાય છે.
• જેવો ખોરાક જઠરમાંથી પકવાશયમાં આવે છે તે જ સમયે પિત્તાશયમાંથી પિતરસ (બાઈલ જ્યુસ) તથા સ્વાદુપિંડમાંથી (પેનક્રિયાસ) નીકળતા ઉત્સેચકો ટ્રીપ્સીન અને લાયપેજ તેમાં ભળે છે.
• પિત્તરસ ક્ષારિય હોય છે જેથી ખોરાકને ક્ષારિય બનાવે છે.
• નાનું આંતરડુ બેજીક ( ક્ષારિય) માધ્યમમાં કાર્ય કરે છે.

 

સ્વાદુપિંડના ઉત્સેચક

ટ્રીપ્સન - ટ્રીપ્સીન પેપ્ટોન્‍સનું એમિનો એસિડમાં રૂપાંતર કરે છે.

લાયપેજ – લાયપેજ ચરબીનું ફેટી એસિડ/ગ્લેસિરોલમાં રૂપાંતર કરે છે.

• નાના આંતરડામાંથી ઇરેપ્સીન, માલ્ટેજ, લેક્ટેજ, લાયપેજ, સુક્રેજ નામનાં ઉત્સેચક પાચનની ક્રિયામાં સહાયક છે.
• નાના આંતરડાની દીવાળ ઉપર રસાંકુર આવેલા હોય છે જે રક્તવાહીનીઓ સાથે જોડાયેલા હોય છે.
• અહિથી ખોરાકના ઘટક તત્વો ખોરાકમાં ભળે છે.

મોટું આંતરડું –

• મોટા આંતરડાની લંબાઇ 6 થી 7 ફૂટ ( 2-3 મીટર) હોય છે.
• મોટા આંતરડાની દિવાલ પાણીનો શોષણ કરે છે. ઘન કચરો મળાશયમાં સંગ્રહ થાય છે, મળદ્વાર દ્વારા શરીરની બહાર નીકળે છે.
• પ્રાણીઓ ખોરાકનો સંગ્રહ ગ્લાયકોજન સ્વરૂપે કરે છે.
• મોટો આંતરડા દ્વારા પાણીનું શોષણ કરવામાં આવે છે. 

 

યકૃત (લીવર)

• યકૃત સૌથી મોટી ગ્રંથિ છે.
• તેમાથી હિપેરિન નામનું દ્રવ્ય નીકળે છે જે શરીરમાં લોહીને જામવા દેતો નથી.

 

• પાચનમાર્ગના ડોક્ટરને ગેસ્ટ્રોએંડોલોજિસ્ટ કહે છે.
• પાચનમાર્ગની તપાસ માટે એન્‍ડોસ્કોપી પદ્ધતિ મદદરૂપ થાય છે. આ પદ્ધતિમાં દર્દીને બેરિયમ સલ્ફેટનું દ્રાવણ પીવડાવવામાં આવે છે.
• કોલોનોનું કેંસર એટલે આંતરડાનું કેન્‍સર.
• નાના આંતરડા અને મોટા આંતરડાના જોડાણના સ્થાને એપેન્‍ડીક્ષ /આત્રપૂચ્છ આવેલ છે જે શરીરનું અવિશિષ્ટ અંગ કે વધારાનું અંગ છે. 

 

 

 

 

 

 

દરેક વિષયની ક્વિજ રમવા- click Here 

Daily Current Affairs, Today Current Affairs, ICE Current Affairs, Current Affairs in Gujarati app, Liberty Current Affairs in Gujarati pdf 2020, Current Affairs  in Gujarati PDF free download,  Current Affairs in Gujarati 2020 PDF, daily gujarati current affair, immysacademy,  immy's academy,  Immys Academy Current Affair, ગુજરાતી કરંટ અફેર, ગુજરાતી સામાન્ય , ગુજરાતી કરંટ અફેર ક્વીજ,gpsc material, gpsc, current affair, all gpsc, ગુજરાત જાહેર સેવા આયોગ , માર્ચ 2021, માર્ચ કરંટ અફેર્સ , માર્ચ , March currenat affirs in gujarati, march gujarati,