સ્વચ્છ ભારત મિશન-અર્બન 2.0 અને અમૃત 2.0

સીમાચિહ્નરૂપ પહેલમાં પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદી 1 ઓક્ટોબર, 2021ના રોજ  ડૉ. આંબેડકર ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટર, નવી દિલ્હી ખાતે સ્વચ્છ ભારત મિશન-અર્બન 2.0 અને અટલ મિશન ફોર રિજુવેનેશન એન્ડ અર્બન ટ્રાન્સફોર્મેશન (AMRUT) 2.0 નો શુભારંભ કરશે.

પ્રધાનમંત્રીના વિઝનને અનુરૂપ SBM-U 2.0 અને AMRUT 2.0ને આપણા તમામ શહેરોને 'કચરો મુક્ત' અને 'જળ સુરક્ષિત' બનાવવાની આકાંક્ષાને સાકાર કરવા માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. 

આ મુખ્ય મિશન ભારતના ઝડપથી શહેરીકરણના પડકારોને અસરકારક રીતે ઉકેલવાની દિશામાં અમારી કૂચમાં આગળ વધવાનું સૂચન કરે છે અને ટકાઉ વિકાસ લક્ષ્યો 2030ની સિદ્ધિ તરફ યોગદાન આપવામાં પણ મદદ કરશે.

કેન્દ્રીય મંત્રી અને ગૃહ અને શહેરી બાબતોના રાજ્યમંત્રી અને રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોના શહેરી વિકાસ મંત્રીઓ પણ આ પ્રસંગે ઉપસ્થિત રહેશે.

સ્વચ્છ ભારત મિશન-શહેરી 2.0 વિશે

SBM-U 2.0 તમામ શહેરોને 'કચરો મુક્ત' બનાવવાની કલ્પના કરે છે અને અમૃત હેઠળ આવરી લેવામાં આવેલા શહેરો સિવાય તમામ શહેરોમાં ગ્રે અને બ્લેક વોટર મેનેજમેન્ટ સુનિશ્ચિત કરવા માટે, તમામ શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓને ODF+ અને 1 લાખથી ઓછી વસ્તી ધરાવતા ODF++ ના રૂપમાં બનાવવાની પરિકલ્પના કરે છે, આમ શહેરી વિસ્તારોમાં સલામત સ્વચ્છતાનું દ્રષ્ટિકોણ પ્રાપ્ત કરી શકાશે. 

આ મિશન ઘન કચરાના સ્ત્રોત વિભાજન, 3Rs (ઘટાડવા, પુન:ઉપયોગ, રિસાયકલ) ના સિદ્ધાંતોનો ઉપયોગ, તમામ પ્રકારના મ્યુનિસિપલ ઘન કચરાની વૈજ્ઞાનિક પ્રક્રિયા અને અસરકારક ઘન કચરાના વ્યવસ્થાપન માટે વારસાગત ડમ્પસાઇટ્સના નિવારણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરશે. 

SBM-U 2.0 નો ખર્ચ આશરે ₹ 1.41 લાખ કરોડ છે.

AMRUT 2.0 વિશે

AMRUT 2.0 આશરે 2.68 કરોડ નળ જોડાણો પૂરા પાડીને લગભગ 4,700 શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓમાં તમામ ઘરોને 100% પાણી પુરવઠો પૂરો પાડવાનું લક્ષ્ય ધરાવે છે અને 500 AMRUT શહેરોમાં ગટર/ સેપ્ટેજનું 100% કવરેજ 2.64 કરોડ ગટર/ સેપ્ટેજ જોડાણો પૂરા પાડીને, શહેરી વિસ્તારોમાં 10.5 કરોડથી વધુ લોકોને લાભ થશે. 

AMRUT 2.0 સર્ક્યુલર ઈકોનોમીના સિદ્ધાંતો અપનાવશે અને સપાટી અને ભૂગર્ભજળ સંસ્થાઓના સંરક્ષણ અને કાયાકલ્પને પ્રોત્સાહન આપશે. નવીનતમ વૈશ્વિક તકનીકો અને કુશળતાનો લાભ લેવા માટે મિશન જળ વ્યવસ્થાપન અને ટેકનોલોજી સબ-મિશનમાં ડેટા આધારિત શાસનને પ્રોત્સાહન આપશે. 

શહેરોમાં પ્રગતિશીલ સ્પર્ધાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે 'પે જલ સર્વેક્ષણ' હાથ ધરવામાં આવશે. AMRUT 2.0 નો ખર્ચ અંદાજે ₹ 2.87 લાખ કરોડ છે.

SBM-U અને AMRUT નો પ્રભાવ

SBM-U અને AMRUT એ છેલ્લા સાત વર્ષ દરમિયાન શહેરી લેન્ડસ્કેપ સુધારવા માટે નોંધપાત્ર યોગદાન આપ્યું છે. 

બે મુખ્ય મિશને નાગરિકોને પાણી પુરવઠા અને સ્વચ્છતાની મૂળભૂત સેવાઓ પહોંચાડવાની ક્ષમતામાં વધારો કર્યો છે. સ્વચ્છતા આજે જન આંદોલન બની ગયું છે.

 તમામ શહેરી સ્થાનિક સંસ્થાઓને ખુલ્લામાં શૌચ મુક્ત (ODF) જાહેર કરવામાં આવી છે અને 70% ઘન કચરા પર વૈજ્ઞાનિક રીતે પ્રક્રિયા કરવામાં આવી રહી છે.

 AMRUT 1.1 કરોડ ઘરેલુ પાણીના નળ જોડાણો અને 85 લાખ ગટર જોડાણો ઉમેરીને જળ સુરક્ષા સુનિશ્ચિત કરી રહ્યું છે, આમ 4 કરોડથી વધુ લોકોને લાભ થઈ રહ્યો છે.